Breitenfeld 1631 cz. IV

Pociski wpadały pomiędzy obie walczące armie – Szwedów raziły saksońskie armaty obsadzone przez kanonierów hrabiego Tilly, katolików natomiast działa pułkowe sprowadzone przez Szkotów. Dodatkowo, generał Brahe wciąż zasypywał nowe stanowiska cesarskie deszczem ognia. Cała okolica, spowita obłokami gęstego, cuchnącego siarką dymu, rozświetlana rozbłyskami wybuchów i przecinana krzykami umierających żołnierzy oraz kwileniem rannych koni, przypominała scenę wyjętą z Apokalipsy – zupełnie jakby otworzyły się bramy do Piekieł i świat ludzi przemieszał się ze światem demonów. Łatwo było sobie wyobrazić, że jęki trafionych pociskami Szwedów i katolików to upiorne zawodzenia potępionych dusz skazanych na wieczne tortury, a jarzące się płomieniami lufy muszkietów są w istocie ślepiami zamieszkujących otchłań bestii. Nawet stukot końskich podków pasował do całości owej mrocznej wizji, imitując swoim dźwiękiem zbliżające się  kopyta Lucyfera.

Gdyby jednak naprawdę sam książę Piekieł miał zamiar pojawić się pod Breitenfeld, musiałby z całą pewnością ustąpić pola przed szalejącym już po nich Lwem, który miotał się jak wściekły, kąsając i drapiąc pazurami każdego, kto odważył się podjechać do niego na odległość rapiera. Otoczony po bokach przez swoich fińskich gwardzistów, Gustaw Adolf rzucał się pomiędzy najgęstsze szeregi kirasjerów, rozdając na prawo i lewo ciosy. Niczym kłosy zboża kładące się pod sierpem ściskanym w dłoniach żeńcy, katolicy padali pod potężnymi uderzeniami monarchy, łapiąc się za rozprute brzuchy, przebite żebra lub pocięte twarze. Tych, którzy mieli czelność odmówić zaszczytu płynącego ze śmierci z królewskiej ręki, dobijali oszczędnymi w ruchach ciosami Finowie.

Ściskany przez władcę Szwecji oręż nie należał do kunsztownych – Gustaw Adolf od zawsze stawiał praktyczność ponad prezencją. Twierdził, iż bogato zdobione miecze są rzadziej dobywane, ponieważ ich właściciele boją się je zabrudzić na polu marsowym. Dlatego też używał prostego, choć wykonanego z mistrzowską precyzją ostrza, którego kopii można się było z powodzeniem doszukiwać zwisających u pasów szeregowych rajtarów.

Tego typu oręż zyskiwał coraz większą popularność wśród europejskich żołnierzy. Wraz z rozwojem pancerzy – głównie dzięki wynalezieniu kolczugi – używane od dawien dawna miecze poczęły odchodzić do historii, stając się zbyt nieporęczne i nieefektywne, aby sprostać wymogom ciągle zmieniającej się sztuki prowadzenia wojen. Pojawiła się potrzeba na coś, co można było nosić zarówno do bitwy, jak i w formie dodatku do codziennego ubioru. To właśnie wówczas, po raz pierwszy w roku tysiąc czterysta siedemdziesiątym czwartym, wykuto we Francji prototyp długiego, eleganckiego ostrza o ozdobnej zastawie, dającej możliwość dowolnego kształtowania i ornamentowania broni.

Oprócz niezaprzeczalnych walorów estetycznych, posiadało ono również inną, znacznie bardziej cenioną wśród ówczesnych żołnierzy cechę – dzięki szczupłości klingi i  pozyskanej podczas procesu tworzenia giętkości, eppe rapiere stanowiło doskonałe narzędzie do przebijania się pomiędzy złączeniami pancerzy oraz rozrywania żelaznych ogniw kolczug.

Powstawały coraz to nowe odmiany owego oręża – poszczególni kowale prześcigali się w zawiłości kosza, kształcie jelca oraz długości samego ostrza. Doszło do tego, że angielskie wersje stały się tak długie, iż zaczęły stanowić zagrożenie zarówno dla noszącego je człowieka, jak i dla jego otoczenia. Zmusiło to królową Elżbietę I z dynastii Tudorów do wydania w tysiąc pięćset sześćdziesiątym roku dekretu, w którym zakazywała wykuwania, a przede wszystkim używania kling dłuższych niż jard. O przestrzeganie owego prawa dbały specjalnie powołane w tym celu oddziały milicji obywatelskiej, które strzegły wjazdu do każdego miasta, mierząc oręż każdego gościa. Jeśli ostrze przekraczało wskazaną przez panującą granicę, sztychy były łamane i zwracane właścicielom w skróconych wersjach. Dopiero dziesięć lat później zreformowano przebieg produkcji i przekształcono rapiery do postaci takiego, jakim posługiwał się Gustaw Adolf.

Wykuta na specjalne zamówienie przez niemieckiego zbrojmistrza z Solingen – Bartholoemusa Mevesa, klinga miała czterdzieści cali długości od  gałki drewnianej rękojeści owiniętej żelaznym drutem, po czubek ostrza. Zabezpieczający dłoń stalowy jelec przechodził w pleciony z metalu kosz w kształcie rozdwojonego serca, otoczony miedzianą, elastyczną obręczą. Sam uchwyt broni wykonany był z zahartowanego w ogniu drewna orzechowego pociągniętego żywicą dla ochrony przed wilgocią. Wyrastające z niego, szerokie na dwa cale ostrze ozdobiono wytrawionym kwasem podpisem twórcy oraz napisem „Gloria pacem”, mającym przypominać dzierżącemu oręż o okropieństwach jakie niesie ze sobą wojna. Słowa wyryte na rapierze Gustawa Adolfa ginęły pod ściekającą w dół głowni krwią zabitych przez niego wrogów.

Gdy ruszała pierwsza fala ataku kawalerii Pappenheima, monarcha nie wziął udziału w walce, dając sobie nieco czasu na obserwację przeciwnika i dokładne przeanalizowanie jego silnych słabych stron. Przyglądający się królowi szwedzcy oficerowie dowodzący drugą linią wytrzeszczali ze zdumienia oczy widząc swego władcę spokojnie wpatrującego się w nacierające na jego żołnierzy szeregi kirasjerów. Na wciąż umazanej sadzą twarzy Miłościwie Panującego nie zadrżał ani jeden mięsień, a dosiadany przez niego koń nie rwał się do przodu, podtrzymywany silną ręką swego pana.

Stojąc tak, obiema dłońmi wspartymi na kulbace, wyprostowanymi dumnie plecami i pełnym mądrości wzrokiem skierowanym ku zbliżającym się z każdą sekundą obłoku kurzawy, wyglądał dokładnie tak, jak malarze przedstawiali go na portretach. Różniło się to jednak znacznie od gorącego temperamentu, z którego słynął monarcha, toteż mając go przed sobą w podobnie nienaturalnym stanie zadziwiającego spokoju i powagi, pułkownicy spoglądali po sobie zatrwożeni, zastanawiając się, czy może ich władca nie został ranny podczas obsługiwania działa.

Co odważniejsi z nich próbowali nawet pytać króla o jego stan, jednak szybko wracali z podkulonymi ogonami do swoich towarzyszy, z powrotem wepchnięci do szeregu, przed który się wyforsowali, przez miotające gromy spojrzenie Gustawa Adolfa. Lew obserwował swoją przyszłą zwierzynę i nie chciał, by ktokolwiek mu w tym przeszkadzał. W końcu, widząc irytację, którą wzbudzali w monarsze jego podwładni, Finowie otoczyli go szczelnym kordonem, zostawiając jedynie szeroką na dwa konie lukę, przez którą ich władca mógł obserwować zmagania, nie niepokojony przez nikogo. Gdy ktoś podjeżdżał zbyt blisko, natychmiast uginał się pod ciężarem kilkunastu par wściekłych oczu i uciekał w popłochu jak najdalej od królewskiego „orszaku”.

Dopiero gdy pierwszy atak został odparty, monarcha uśmiechnął się upiornie pobłyskując białymi zębami, które na tle poczernionej od sadzy twarzy przypominały kły czarnego basiora, szczerzącego się groźnie na widok słabości swej przyszłej ofiary – stało się dla niego jasne, iż błyszcząca jak dotąd nad polami bitew gwiazda Pappenheima zgaśnie przyprószona kurzem spod Breitenfeld, wzbijanym przez łapy maszerującego po zwycięstwo Lwa. Spoglądając w oddalające się napleczniki kirasjerów, Gustaw Adolf spiął konia i ruszył przez lukę pomiędzy otaczającymi go Finami w kierunku czoła swojej kawalerii. Żaden z obserwujących tą scenę oficerów nie ośmielił się zaprotestować.

Podjechawszy do pokrzykującego na pułkowników  Bannera, król zaczekał cierpliwie, aż ten skończy wydawać ostatnie polecenia, dając tym samym wraz niezwykłemu szacunkowi, którym darzył generała, po czym podprowadził swego wierzchowca tak, że stał on bok w bok z koniem oficera. Ten, widząc przed sobą monarchę, pospiesznie sięgnął ku czołu, aby zdjąć kapelusz, jednak jego palce natrafiły na pustkę – kula katolicka zdmuchnęła mu nakrycie głowy, przechodząc zaledwie o kilka cali nad czaszką. Owo odkrycie zmroziło krew w żyłach mężczyzny na tyle, iż siedział przez moment w bezruchu, nie mogąc wydobyć z siebie słowa. Gustaw Adolf udał, że nie dostrzega przerażenia, jakie odmalowywało się na obliczu podwładnego.

– Krwawa robota, Herr Banner! – Wyciągnął rękę w kierunku leżących kilkanaście zaledwie stóp dalej martwych katolików. – Z Bożą pomocą upuściliśmy im juchy! Daj Panie, żeby od takowego remedium sczeźli z kretesem.

– Nie mogło inaczej się stać, Wasza Miłość! Gott mit uns!

Nie odrzekłszy nic, monarcha obrzucił otaczających go ze wszystkich stron jeźdźców uważnym, pełnym aprobaty i dum spojrzeniem – wszyscy byli zakurzeni, niektórzy nosili na twarzach i zbrojach czarne smugi prochowe lub szkarłatne plam krwi, zarówno własnej, jak i nieprzyjacielskiej. Nie znalazł jednak żadnego, na którego obliczu dostrzegłby zwątpienie, strach lub niepokój. Wręcz przeciwnie – ich oczy spoglądające spod stalowych nosali hełmów błyszczały zapałem i gorączką bitwy, a bliskość umiłowanego władcy okraszała je dodatkowo iskrami dumy i uwielbienia. Widząc owo oddanie i gotowość do walki, król nie był w stanie oprzeć sie już dłużej swej wojowniczej naturze.

– Herr Banner! – Tym razem, słysząc swoje nazwisko padające z ust króla, generał skłonił się nisko, przykładając rękę do serca. – Odjedziesz do drugiej linii. Weź ze sobą jeden szwadron jazdy ze środka skrzydła… Stanę tam z moimi Finami. Eversti!

Jednooki pułkownik nie potrzebował jednak dodatkowych rozkazów – stał już w strzemionach i ponaglającymi ruchami dłoni kierował swoich ludzi ku centrum sił prawej flanki, gdzie ci czym prędzej się udali, łypiąc spode łbów na zagradzających im drogę kawalerzystów Adelsfany – młodzi szlachcice nie mieli zbyt dużej ochoty ustępować pola byle skazańcom. Padł jednak rozkaz od samego króla. Ociągając się, środkowy szwadron zawrócił konie i skierował je ku tyłom, gdzie czekały już na nich dwa regimenty z Gotlandii i jeden ze Smalandii. W powstałą w ten sposób lukę natychmiast wepchnęli się Hakkapeliitta. Co prawda pochodzący z arystokratycznych rodzin ciężkozbrojni byli zbyt dumni, aby odsunąć się od groźnie wyglądających Finów, jednak po ich oczach dawało się stwierdzić, że właśnie o tym marzyli. Pomysł z przemieszaniem szyków nie podobał się nie tylko żołnierzom Adelsfany, ale także ich dowódcy. Banner wbił pokorne spojrzenie w koński kark i, starając się nadać swemu głosowi jak najłagodniejsze brzmienie, spróbował przemówić monarsze do rozsądku.

– Miłościwy Panie! Nie możesz… Chciałem rzec, nie powinieneś… Na Boga, Wasza Królewska Mość! Toż to szaleństwo! Nie można narażać życia króla zbyt wiele razy w pojedynczej bitwie! Błagam, Wasza Wysokość!

Gustaw Adolf milczał przez chwilę, rozważając słowa swego generała. W końcu, odsunął konia od wierzchowca Bannera i odjechał nieco na bok, po czym skierował na podwładnego spokojne spojrzenie.

– Mogę, powinienem i muszę. Ileż potrzeba, Herr Banner, aby ci żołnierze ugięli się pod ciężarem ataków? – Głos monarchy był przyciszony, tak, by poprzez oddalony nieco huk dział mógł go słyszeć wyłącznie generał. – Czy naprawdę sądzisz waść, iż Pappenheim na dobre zrezygnował z walki? Jeśli w istocie tak jest, nie zasługujesz na swą pozycję w moich szeregach! Bitwa jeszcze się nie skończyła. Widok monarchy walczącego ramię w ramię z szeregowcami podniesie ducha w ludziach i doda im sił. A gdybyś waszmość wciąż szukał powodu, by walczyć za mnie… – Władca wskazał ruchem podbródka na ściskaną przez Bannera dłoń, z której ściekały strumyki krwi. – W swoim stanie nie na wiele się tu przydasz, skoro nawet nie utrzymasz rapiera.

Generał wciąż nie wyglądał na przekonanego, jednak coś w tonie króla jasno dało mu do zrozumienia, iż dalsze sprzeciwy poskutkować mogą jedynie obudzeniem drzemiącego we władcy gniewu. Skłonił się wiec tylko pokornie i zwrócił konia ku wskazanym przez monarchę miejscu. Ledwo tam dotarł, a już posłyszał wzbierający niczym grzmoty przed burzą odgłos nadciągającej jazdy. Katolicy podjęli kolejną próbę ataku.

– Słyszycie? – Silny głos Gustawa Adolfa przedarł się ponad tętent kopyt. – To katoliccy księża stukają na rozgrzeszenie swoich owieczek przed ich ostatnią podróżą!

Pośród żołnierstwa poniosły się gromkie salwy śmiechu. Stojąc w otoczeniu swego monarchy, Szwedzcy kawalerzyści poczuli, jak napełnia ich nowy duch, a uprzednie zmęczenie, które wkradało się już w ich odrętwiałe od ciężaru zbroi i oręża członki, znika jak kamfora, zastąpione świeżą energią. Kilkudziesięciu z nich pozwoliło sobie nawet na obelgi pod adresem nacierających wrogów, lub groźne potrząsanie rapierem w ich kierunku.

Sam Lew Północy wpatrywał się w nadciągającą ławę koni i ludzi, jakby wybierając sobie zawczasu tych, którzy padną z jego ręki. Tuż za nim, Hakkapeliitta po raz ostatni, ze spokojem sprawdzali pistolety lub poprawiali chwyty na rękojeściach szabel. Pomimo, iż mieli lada moment stanąć oko w oko z ciężkozbrojną kawalerią, nie okazywali najmniejszych oznak niepokoju, ufając niezachwianie w szczęśliwą gwiazdę swego władcy, który udowodnił już nieraz, że kule i miecze się go nie imały. Jedynym wyjątkiem od tej reguły był niezwykle pechowy dla monarchy rok tysiąc sześćset dwudziesty siódmy, kiedy to otrzymał on dwa postrzały.

Pierwszy sięgnął królewskiego uda i, uszkadzając mocno kość, wbił się tak głęboko, iż żaden ze sprowadzonych na miejsce felczerów nie był w stanie go wyciągnąć. Miało to miejsce podczas oblężenia Gdańska – gdy Gustaw Adolf znajdował się w łodzi, doglądając wznoszenia szańców, wypatrzył go jeden z obrońców miasta i, licząc na sowitą nagrodę od swoich dowódców, wystrzelił z muszkietu. Tkwiące w nodze odłamki ołowiu sprawiały, że monarcha czasami utkał, zwłaszcza przy zmianach pogody, kiedy to ból stawał się większy. Nigdy jednak nie skarżył się na swoje cierpienia, zniecierpliwionymi gestami odpędzając od siebie stada medyków oferujących mu cudowne lekarstwa kuracje.

Innym przykrym wypadkiem podczas prowadzenia wojny, było oblężenie Tczewa, kiedy to polski strzelec posłał w kierunku króla pocisk, którzy przeszedłszy na ukos przez szyję – mijając główną arterię o zaledwie dwa palce – utkwił w łopatce i również, pomimo licznych zabiegów, nie chciał opuścić kości. W wyniku tego postrzału, Gustaw Adolf stracił władzę w dwóch palcach lewej ręki, jednak i tym nie przejmował się zbytnio, twierdząc, iż do władania rapierem wystarczy mu prawa. Nie były to jednak wszystkie konsekwencje owej feralnej rany – to właśnie przez ową wrośniętą w łopatkę kulę, monarcha nie mógł nosić stalowych pancerzy – ciężar zbroi naciskał zbyt mocno na uszkodzoną kość, wywołując fale bólu. Władca nie widział w tym żadnego problemu – już podczas otrzymania obu postrzałów nie zwykł zakuwać się w żelazo, preferując lekką skórę. Nakazał nawet wystawić w pałacowym muzeum kolet, który miał na sobie podczas walk pod Tczewem, wciąż jeszcze noszący ślady krwi wypływającej z królewskiej rany.

Te wydarzenia jednak nie zachwiały wiarą, którą w swym władcy pokładali Szwedzi. Przeciwnie wręcz – kochali go za to jeszcze bardziej, mając zdobiące ciało monarchy blizny za dowód, iż ponosi on trudy wojen na równi ze zwykłymi żołnierzami. Dodatkowo, wrodzona charyzma i nieugięta wola Gustawa Adolfa sprawiały, że jego poddani odnosili wrażenie, jakoby owe rany zupełnie nie odbiły się na zdrowiu panującego. Uważali go przeto za niemalże niezniszczalnego i niezwyciężonego.

Teraz stał oto przed kolejnymi śmiałkami pragnącymi zadać kłam tej reputacji i bez cienia strachu spoglądał w nabiegnięte krwią ślepia rozpędzonych koni oraz wykrzywione w grymasie nienawiści twarze jeźdźców. Gdy tylko kawalerzyści zbliżyli się na odpowiednią odległość, król zamachnął się ściskanym w dłoni rapierem, dając sygnał wpatrzonym w niego puszkarzom, którzy co tchu opuścili płonące żagwie i przytknęli je do lontów.

Salwa armatnia uderzyła w szarżujących katolików, którzy niczym morska fala rozbijająca się z hukiem o skalisty brzeg poczęli załamywać się i kotłować. Głębokie wyrwy powstałe pomiędzy nadciągającymi szeregami przywodziły na myśl walący się mur, upadający pod ostrzałem trebuszy. Niczym nadwątlona fortyfikacja, ława kawalerzystów nie stanowiła już tak imponującego widoku jak podczas początkowego ataku – zniknęły gdzieś porządek i idealna formacja, zastąpione chaosem i rozpaczliwą walką o życie. Zarówno konie jak i jeźdźcy miotali się dziko po jęczącej pod ich ciężarem równinie, za wszelką cenę próbując uniknąć nadlatujących kul i trupów poległych towarzyszy. Nigdzie jednak nie było bezpiecznie.

Śrutowe pociski mknęły gęstymi chmarami i kąsały zajadle ludzi oraz wierzchowce, zostawiając na ich potrzaskanych siłą impetu ciałach swoje krwawe piętna, przez które wyzierały odsłonięte kości, nierzadko całkowicie obdarte ze skóry i mięśni. Niczym polujące charty rozrywające swą ofiarę na strzępy, kule muszkietowe pędziły przez gęsty las cesarskich żołnierzy i dopadały każdego, kto nie zdążył umknąć im z drogi, co było zadaniem niemalże niemożliwym. Działa pułkowe, ściągnięte na rozkaz Gustawa Adolfa z centrum sił szwedzkich, w połączeniu z tymi oddanymi do dyspozycji prawego skrzydła od samego początku bitwy, rozstawione były wzdłuż całego czoła dowodzonych przez monarchę oddziałów, co zapewniało olbrzymią siłę ognia i zalewało katolików potokami ołowiu, w których tonęli. Cudem wydawało się, iż w pierwszych liniach jazdy pozostał choć jeden żywy człowiek.

Po pierwszym wystrzale armatnim, gdy kawaleria cesarska znalazła się około czterdzieści kroków od rzędu kanonierek, rozległa się potrójna salwa muszkietowa, w której całkowicie utonęły suche trzaski pistoletów kirasjerów. Kilkudziesięciu żołnierzy szwedzkich upadło na ziemię, brocząc krwią z rozerwanych gardeł, przebitych piersi i wielu innych mniej lub bardziej groźnych obrażeń, jednak w porównaniu ze stratami cesarskich była ich zaledwie garstka.

Sam Gustaw Adolf stał niewzruszenie pośród otaczającego go świstu kul i niecierpliwie wyglądał momentu, w którym będzie mógł w końcu rzucić się do boju z rapierem w dłoni. Nie musiał czekać długo – chwilę później rozległ się kolejny huk nadchodzący od strony jazdy Pappenheima, świadczący o tym, iż katolicy opróżnili już swoje pistolety. Kolejni Szwedzi zrosili swą krwią nienasyconą ziemię Breitenfeld, jednak ich król nie miał czasu, by poświęcić im choć odrobinę uwagi – gęsty dym nie zdążył jeszcze opaść, a już wbijał on pięty w boki swego rumaka, zmuszając go do biegu. Nie oglądając się do tyłu, monarcha wyciągnął przed siebie rapier i pognał na złamanie karku poprzez prochową mgłę, wprost pod lufy ukrytych w niej cesarskich. Tuż za nim, niczym podążający za człowiekiem cień, opuścili swe pozycje Finowie. Ich zazwyczaj ponure, surowe twarze rozświetlone były jakąś dziką radością, a ściskane w pewnych dłoniach szable drżały z pragnienia zadawania śmierci.

Widząc, że król zapomniał całkowicie o Adelsfanie, najwyraźniej przekonany, iż ruszy ona natychmiast za nim, Banner chwycił się za gołą głowę, nie zważając na wciąż ściekającą z dłoni krew, która zabrudziła jego przerzedzające się kasztanowe włosy i ściekała gorącymi strumyczkami z czoła.

– Na Boga żywego! Pomrą, pomrą jako Bóg w niebie! Herr Stenbock!

Płaczliwy ton generała ściskał mężne serca stojących wokół niego oficerów nawet w obliczu śmierci, która otaczała ich z każdej strony. Przed niewielką grupkę wysunął się mężczyzna w średnim wieku, zakuty w stalowy kirys. Jego twarz nie zdradzała żadnych uczuć, choć po przemykających w oczach cieniach można było się domyślić, że również i on poruszony był szaleńczym atakiem króla, który mógł skończyć się fatalnie dla losów całej bitwy. W zamieszaniu, huku i wszechobecnym dymie, kawalerzyści szwedzcy nie zobaczyli gwałtownego natarcia swego monarchy, wciąż więc czekali na swoje rozkazy, nieświadomi, iż za chwilę może polec w boju ten, którego tak bardzo miłowali. Należało szybko coś z tym zrobić.

– Pędź waść do ludzi, prędko! – Spływająca z rozciętej dłoni krew zalewała oczy generała, ten jednak, mając o wiele ważniejsze sprawy na głowie, nic sobie z tego nie robił. – Pociągnij za Jego Królewską Mością, da Bóg, zdążysz na czas… Jeśli nie…

Nie musiał kończyć. Wszyscy obecni doskonale zdawali sobie sprawę z tego jak poważna jest sytuacja. Śmierć króla byłaby ogromnym ciosem, nie tylko dla kampanii w Rzeszy, ale i dla całej Szwecji, która zostałaby w ten sposób wystawiona na ataki ze strony zawsze czujnych nieprzyjaciół. Nie chodziło zresztą jedynie o kwestie militarne i polityczne – nie było w armii Gustawa Adolfa żołnierza, nieważne, szeregowca czy oficera, który nie miłowałby swego odważnego, lecz nieco zbyt popędliwego króla całym sercem. Teraz, gdy jego życie znajdowało się w niebezpieczeństwie, strach spadł ciemną kurtyną na dusze i umysły tych, którzy o owym zagrożeniu wiedzieli.

Kilka kompanii Adelsfany, które zajmowały pozycję najbliżej Finów, widząc poruszenie w ich szeregach, również rzuciły się do przodu, jednak nie było ich wystarczająco dużo – naprzeciw pięciu tysiącom zbrojnych stanęło zaledwie tysiąc szwedzkiej kawalerii. Jednym powodem, dla którego oddziały prowadzone przez Gustawa Adolfa nie zostały jeszcze otoczone była gęsta mgła, utrudniająca kirasjerom zorientowanie się w sytuacji.

Podczas gdy jego oficerowie rwali włosy z głów i rozpaczali nad losem, który go – według nich – niechybnie czekał, król w końcu był w swoim żywiole. Nie podzielając ani krztyny obaw targających jego podwładnymi, Lew Północy mknął przez zawiesisty, niemalże namacalny tuman, czujnym wzrokiem wyglądając nieprzyjaciół. Polował.

Nagle, zupełnie jakby spod ziemi, wyrósł przed nim jakiś jeździec. Chwilę później pojawił się kolejny i jeszcze jeden – oddalające się końskie zady przyodziane były w liberię Pappenheima, niechybny znak, że oto monarcha stanął w końcu naprzeciw swojej zwierzyny. Pospieszywszy wierzchowca, Gustaw Adolf dopadł do pierwszego z kirasjerów i niezauważony wyprzedził go nieco – dźganie w plecy uważał za postępek godny pozbawionego honoru tchórza, preferując walkę twarzą w twarz.

Zaskoczony nagłym pojawieniem się przeciwnika, żołnierz wydał z siebie okrzyk i sięgnął czym prędzej po zwisający u boku kord, jednak nim jego dłoń zdążyła przebyć choćby połowę drogi, czubek królewskiego rapiera wdarł się mu pod skórzany kołnierz, przekłuwając na wylot gardło. Kawalerzysta podniósł ręce do szyi, jakby w próbie pochwycenia klingi, jednak monarcha mocnym szarpnięciem wyrwał ją z rany, kalecząc zaciśnięte na ostrzu dłonie mężczyzny.

Spod hełmu chlusnęła fala jasnej, tętniczej krwi, której niewielki strumyczek spłynął również wzdłuż głowni rapiera. Gdy jeździec zsuwał się z siodła, rozpaczliwie próbując zacisnąć śmiertelną ranę, Gustaw Adolf pędził już w kierunku kolejnego. Stracił jednak element zaskoczenia – zaalarmowani odgłosami szamotaniny, pozostali kawalerzyści poczęli krzyczeć na swoich towarzyszy, ostrzegając ich przed nowym zagrożeniem. Po chwili cesarscy zawrócili konie, aby stawić czoła szwedzkiej kontrszarży. Dowodzący nią monarcha wyszczerzył drapieżnie zęby, ciesząc się na czekającą go walkę i, wznosząc w duchu modły za dusze swych poległych podwładnych, ruszył naprzeciw czekającym nieprzyjaciołom.

Dla kirasjerów było to zaiste przerażające doświadczenie – najpierw mieli przed sobą zaledwie jednego jeźdźca, a chwilę później, wyjąc potępieńczo niczym zgraja upiorów łaknąca świeżej krwi, ze spowijającej wszystko dookoła mgły wyłoniły się pierwsze szeregi Finów, na czele których galopował jednooki kapitan kręcący młyńca zakrzywioną szablą.

– Hakkaa päälle!

Bitewny krzyk Hakkapeliitta mógł zmrozić krew nawet w najbardziej zatwardziałych, żołnierskich sercach, a w połączeniu z dzikim rżeniem dosiadanych przez Finów koni, odbierał cesarskim całą wolę walki. Co prawda, kolejne trzy linie kirasjerów pojawiały się właśnie na polu bitwy, jednak i owe posiłki straciły nieco na impecie swego biegu, przerażone wykrzywionymi wściekle obliczami nieprzyjaciół. Mimo wszystko udało im się jednak dobyć pistoletów i po chwili rozległy się salwy wystrzałów przypominające trzask drzew łamanych podmuchami huraganowego wiatru. Nie pozostając katolikom dłużni, Finowie odpowiedzieli ogniem, nie zwalniając przy tym swej szaleńczej gonitwy. Pędzili tak szybko, iż nie dali swym nieprzyjaciołom szansy na wypalenie po raz drugi – wśród potwornego szczęku żelaza uderzającego o żelazo, dwa fronty burzowe starły się i przemieszały, tworząc iście piekielny hałas.

Szable, rapiery, szpady, a nawet wciąż ściskane w dłoniach rękojeści pistoletów, opadły w niemalże idealnej harmonii, zabijając w pierwszej fali dziesiątki ludzi. Zarówno katolicy jak i Hakkapeliitta nie zamierzali okazywać swym wrogom litości – nikt nie opuszczał oręża, nikt nie prosił o łaskę. Nie brano jeńców. W bezlitosnej kotłowaninie ciał i stali panował absolutny chaos – obie strony przemieszały się i wdarły głęboko w linie nieprzyjaciela, tak, że zdarzało się iż poszczególni żołnierze, zapędziwszy się w ferworze walki zbyt głęboko, ginęli od ciosów w plecy.

Przewaga w postaci pancerzy noszonych przez kirasjerów nijak nie odbijała się na przebiegu starcia – zaprawieni w bojach Finowie siekli ich niemiłosiernie i spychali do tyłu. Zasypywani gradem sztychów i cięć, cesarscy byli zbyt powolni, by móc sprostać lekkim jeźdźcom, którzy doskakiwali do nich, uderzali, po czym, gdy wzniesione przez katolików kordy zaczynały w końcu opadać, wycofywali się poza zasięg ramion nieprzyjaciół, niczym mrówki walczące z pancernym pająkiem.

Prym pośród swoich ludzi wiódł Gustaw Adolf – mając po swoich bokach jednookiego pułkownika i jego zastępcę, monarcha srożył się i kłębił niczym żywe srebro, z każdym ciosem kładąc u swych stóp jednego przeciwnika. Jego rapier przypominał świetlistą błyskawicę, która uderzała w kirasjerów i zabijała ich na miejscu, zbyt szybko, by którykolwiek z nich był w stanie ją zatrzymać. Swoim własnym bezpieczeństwem król zdawał się nie martwić.

Jakiś zabłąkany pocisk osmalił zdobiącą jego szyję kryzę, o kilka cali zaledwie mijając gardło, a inny, nadleciawszy pod kątem, zranił niegroźnie rumaka władcy, co tylko jeszcze bardziej podsyciło kipiącą w Gustawie Adolfie cholerę – było to jego ulubione zwierzę. Monarcha krwawił również lekko z niegroźnego rozcięcia na ramieniu, nie było to jednak nic, czym raczyłby się przejmować. Poza tym, wszystkie czyhające na króla zagrożenia były natychmiast eliminowane przez dwójkę jego aniołów stróżów, którzy, choć nie przypominali opisanych w Biblii niebiańskich wojowników, równie skutecznie zapewniali swemu panu bezpieczeństwo. A było to niełatwe zadanie.

Tam, gdzie panował największy chaos i gdzie szczęk oręża rozlegał się najgłośniej, nie mogło zabraknąć Gustawa Adolfa, który z rozwianą grzywą popychał konia coraz głębiej i głębiej w linie katolików, zostawiając za sobą krwawiące trupy ludzi i koni – czasami, gdy włożył w cięcie zbyt dużo siły, ostrze przechodziło przez ciało żołnierza, odcinając ramię lub dłoń i grzęzło w karku zwierzęcia.

Straszliwa skuteczność, którą wykazywał się monarcha dawała przykład jego podwładnym – zarówno Finowie jak i owe nieliczne oddziały Adelsfany dawali z siebie wszystko, zabijając i raniąc wycofujących się już powoli kirasjerów. Gdy zdawało się, iż ponownie zostaną oni zmuszeni do ucieczki, z mgły za ich plecami wypadły kolejne szeregi. Widząc nadciągające posiłki, cesarscy wydali z siebie tryumfalny okrzyk i z nowymi siłami rzucili się na nieprzyjaciół, szybko odzyskując utracone pozycje.

Jednak i Hakkapeliitta nie byli przecież osamotnieni – od strony prawego skrzydła szwedzkiego rozległ się tętent tysięcy kopyt, a po chwili pojawiły się pierwsze rzędy konnych. Szarżująca Adelsfana stanowiła sobą olśniewające zjawisko – długie szeregi odzianych we wspaniałe zbroje kawalerzystów dosiadających olbrzymich wierzchowców sunęły z zadziwiającą prędkością pośród łopotu proporców i okrzyków wojennych. Stado przybyło na odsiecz przewodzącemu nim Lwu.

Przeczuwając bliskie już zwycięstwo, Gustaw Adolf wrzasnął radośnie i usiekł zamierzającego się na niego kirasjera, rozcinając mu odsłoniętą twarz aż do kości. Buchnęła krew, a monarcha już szukał następnego przeciwnika. Odsłonięta głowa żołnierza, którego właśnie ranił, zrodziła w umyśle króla pewną ideę i spodobała się mu ona tak bardzo, iż postanowił bezzwłocznie wcielić ją w życie. Przystanął na moment i czujnym okiem począł obrzucać oddziały katolików.

W tym czasie, lekka jazda szwedzka rozbiegła się na boki, tworząc przesmyk, przez który Adelsfana runęła z hukiem na cesarskich, odrzucając ich z marszu o kilkanaście końskich kroków do tyłu. Szeregi Pappenheima poczęły drżeć pod ciężarem nowego ataku i nawet wciąż przybywające oddziały nie były w stanie powstrzymać nieuniknionego. Impet tysięcy ciał ludzi i koni najpierw odepchnął kirasjerów, a chwilę później złamał ich szyki – Szwedzi wdarli się klinem pomiędzy ich linie, grożąc przedostaniem się na tyły. W tej sytuacji, można było zrobić tylko jedno. Zagrały rogi i cesarscy poczęli zawracać wierzchowce – po raz drugi w tej bitwie zostali zmuszeni do ucieczki.

Tymczasem Gustaw Adolf dostrzegł to, czego szukał – w połowie oddalającej się kolumny katolików pędził na srokatym wałachu bogato odziany pułkownik doskonale pasujący do pomysłu monarchy. Spiąwszy konia, król wpadł pomiędzy pierzchających nieprzyjaciół, nie bacząc zupełnie na związane z tym niebezpieczeństwo. Widząc niecodzienny manewr swego władcy, przysłany przez Bannera pułkownik Stenbock zebrał wokół siebie kilkunastu jeźdźców i skoczył za nim, chcąc zapewnić mu bezpieczeństwo. Jednak gdy tylko znalazł się w odległości kilkudziesięciu stóp od rumaka monarchy, jego skromne siły zostały niemalże stratowane przez blisko czterysta koni Hakkapeliitta, którzy nie zważając na nikogo i na nic, rzucili się za swym umiłowanym dowódcą, węsząc w powietrzu nową okazję do walki.

Brutalnie potraktowany wierzchowiec Stenbocka wierzgnął dziko i stanął dęba, zrzucając zaskoczonego szlachcica na przesiąkniętą rozlaną przez Finów krwią ziemię. Pułkownik uderzył twardo plecami w poprzetykany kamieniami grunt, boleśnie się przy tym obijając. Gdy minął go ostatni z jeźdźców, usiadł ostrożnie w szkarłatnym błocie brudzącym mu mundur i z wyrazem niedowierzania na twarzy wpatrywał się w jego plecy. Jeden z żołnierzy natychmiast zatrzymał konia i zeskoczył z siodła, chcąc pomóc swemu dowódcy. Ten jednak wydawał się tak zdumiony zupełnym brakiem szacunku, jaki wobec niego okazali Finowie, iż przez dłuższy czas nie zauważył nawet wyciągniętej dłoni podwładnego. W końcu przeniósł pełne oburzenia spojrzenie na stojącego nad nim mężczyznę.

– Precz! Precz! Idźcie wszyscy do czorta!

Przerażony wybuchem złości pułkownika, ale przyzwyczajony do słuchania rozkazów, żołnierz pospiesznie wycofał się do tyłu i, dosiadłszy konia, ruszył w ślad za Hakkapeliitta. Jego towarzysze zrobili to samo, zostawiając Stenbocka samotnie siedzącego na placu boju. Odjeżdżali bez cienia wyrzutów sumienia – ich dowódca był próżnym, złośliwym człowiekiem, który korzystał z każdej okazji, aby uprzykrzyć życie swoim podwładnym. Król natomiast odnosił się z szacunkiem do każdego, nawet najniższego rangą żołnierza. W ślad za znikającymi we mgle sylwetkami niewielkiego oddziału pomknęły wściekłe wrzaski pułkownika, który, zapominając najwyraźniej o swoich wcześniejszych poleceniach domagał się ich powrotu.

– Stójcie, zdrajcy! Stójcie! Natychmiast sprowadźcie mojego konia! – Ton jego krzyków stawał się coraz bardziej błagalny. – Nie możecie mnie tutaj tak zostawić! Jestem waszym dowódcą!

Nie było już jednak wokół niego nikogo, kto mógłby usłyszeć słowo „proszę”, które stawiając zaciekły opór opuściło usta oficera. Został sam. Jego wierzchowiec zniknął gdzieś we mgle, a ludzie, z którymi przybył na odsiecz królowi, ruszyli wraz z monarchą za uciekającymi cesarskimi. Chwiejnie podnosząc się z ziemi, Stenbock ze złością odkrył, iż jego wspaniały mundur cały powalany był krwawym błotem. Ciskając gromy na Adelsfanę, ruszył pieszo w kierunku armii szwedzkiej.

Nieświadomy dramatu swego oficera, Gustaw Adolf zajechał z boku upatrzonego przez siebie porucznika kirasjerów i zamierzył się na niego rapierem. Jego przeciwnik jednak w porę zdążył zauważyć zbliżające się niebezpieczeństwo i pochyliwszy się nad końskim karkiem uniknął sztychu, który przemknął mu niegroźnie nad plecami. Zanim monarcha zdążył wycofać ostrze, rozległ się pojedynczy strzał, a po nim brzęk kuli trafiającej w stalową zbroję. Kirasjer puścił wodze wierzchowca i rozłożył szeroko ręce, padając twarzą do przodu – w jego plecach ziała niewielka dziura, przez którą wysączało się wraz z krwią życie. Jednooki pułkownik splunął z pogardą na ziemię i opuścił pistolet. Zanim porucznik zdążył zlecieć z siodła, król pochwycił jego śmiertelnie ranne ciało i zdarł mu z głowy kapelusz z barwionej na zielono skóry i ozdobiony przepięknym pawim piórem.

Ściskając swą zdobycz w dłoni, Lew pozwolił trupowi uderzyć o ziemię, po czym zwolnił nieco, chcąc ocenić sytuację. Wszystko jednak szło po myśli Szwedów – kirasjerzy wycofywali się coraz bliżej pozycji swoich głównych sił, a siedzące im na ogonach Hakkapeliitta i Adelsfana toczyły z nimi szereg odosobnionych pojedynków, w których górę przeważnie brali protestanci. Nadszedł czas, aby powrócić do reszty armii. Wiedzieli o tym również dowódcy poszczególnych szwadronów – wkrótce rozległy się rogi sygnalizacyjne i wojska Gustawa Adolfa zawróciły. Nauczeni poprzednim atakiem, kirasjerzy nie byli już tak skłonni do pościgu – wiedzieli już, że gdyby spróbowali wsiąść na karki Szwedów po raz kolejny stanęliby w obliczu koszących salw muszkietowych i armatnich. Nie niepokojeni, jeźdźcy  dotarli do reszty swoich oddziałów.

Lew Północy, w swym osmalony, poszarpanym i splamionym krwią kolecie, z szerokim uśmiechem na ustach podprowadził konia do wiercącego się nerwowo w siodle Bannera – nieszczęśnik był blady jak płótno, a zakrzepnięte na czole zacieki krwi dodawały mu upiornego wyglądu. Patrząc na niego i na jego monarchę, mogłoby się wydawać, że to nie król, a generał osobiście przewodził szarży. Gustaw Adolf wyglądał jakby podczas przyjemnego wypoczynku spotkała go drobna nieprzyjemność, natomiast oficer miał minę sugerującą, iż jego życie wisiało w ciągu ostatnich minut na włosku.

– Miłościwy Panie! – Pomimo starań, w głosie Bannera pobrzmiewały nuty wyrzutu. Tym razem, spoglądał królowi prosto w oczy. – Ten atak…

– Zakończył się naszą wiktorią. Cóż to, generale? Czyż nie widziałeś, iż dowodziłem nim osobiście? – Władca stanowczo uciął wszelkie uwagi, które niewątpliwie kipiały w umyśle oficera. – Nie musisz mówić mi o czymś, z czego doskonale zdaję sobie sprawę.

Nie wiedząc co odrzec, mężczyzna otworzył tylko usta jak próbująca schwytać powietrze ryba i zrezygnowany skłonił się nisko, zamiatając swymi sklejonymi krwią włosami koński kark. Widząc to, monarcha uśmiechnął się jeszcze szerzej, po czym podprowadził bliżej wierzchowca i wcisnął na czaszkę generała kapelusz, który zdobył podczas walki.

– Nie smuć się waść! Bóg jest po naszej stronie i nie pozwoli byśmy pomarli! – Chwyciwszy za szerokie rondo nakrycia głowy, król poprawiał je tak długo, aż uznał, że leży już ono prosto. – Miej wiarę!

Widząc, iż jego władca nie traktuje poważnie grożącego sobie niebezpieczeństwa, Banner westchnął głęboko i oklapł nieco w kulbace. Po jego upstrzonych krwią policzkach spłynęły dwie niewielkie łzy, żłobiące smugi w pokrywającej twarz mężczyzny warstewce kurzu. Biorąc je za oznakę niezwykłej radości ze zwycięstwa, Gustaw Adolf przyklepał dłonią kapelusz na głowie generała i poprawił przekrzywione nieco pawie pióro.

– Wasza Królewska Mość!

Spomiędzy grupki konnych oficerów wynurzył się wymizerowany Stenbock z wyrazem oburzenia na twarzy. Wciąż poruszał się pieszo, toteż aby spoglądać na swego króla musiał wysoko zadzierać czoło. Przeczuwając krotochwilę, stojący niedaleko monarchy żołnierze trącali się łokciami i podśmiechiwali się zza zasłaniających usta dłoni – nieprzyjemny charakter pułkownika był powszechnie znany tak, jak i niechęć, jaką darzył swego podwładnego Miłościwie Panujący. Teraz, gdy miało dojść do konfrontacji, każdy spodziewał się ujrzeć nielubianego mężczyznę odchodzącego z niesmakiem. Pogłoski o tym, co wydarzyło się podczas szarży Adelsfany zdążyły już obiec większość żołnierzy, toteż, korzystając z przerwy w walkach, ludzie skierowali swą uwagę w stronę czegoś, co choć trochę mogłoby odwieść ich myśli od przelewu krwi. Nawet dochodząca ze wschodu nieustanna wymiana ognia nie psuła im humorów.

– Herr Stenbock! – Król uniósł nieco brew, udając zaskoczonego. Od swoich Finów zdążył się już dowiedzieć o wszystkim. – A gdzież to podział się waści koń? Cóż to za nowa moda, aby oficer kawalerii podróżował pieszo? A może waści spieszno do infanterii?

Zbyt pogrążony we własnym oburzeniu by wychwycić jawną kpinę w tonie monarchy, pułkownik zaczerwienił się jak piwonia na myśl o zniewadze, która go spotkała.

– Nie, Najjaśniejszy Panie! Straciłem konia przez owych dzikusów, którzy śmieją nazywać się gwardią Waszej Królewskiej Mości! – Mało brakowało, a szlachcic tupnąłby nogą. – Oni… Zniszczyli mój mundur!

– Zniszczyli mundur, powiadasz waćpan? – Gustaw Adolf obrzucił uniform swego podwładnego taksującym spojrzeniem w parodii zatroskania. – Cóż, Herr Stenbock, krew i błoto to towarzysze każdego żołnierza! Spójrz tylko dookoła! – Władca zatoczył szeroki łuk ramieniem, wskazując na umazane szkarłatem postacie swoich poddanych. – Każdy z owych dzielnych mężów na równi ma je na sobie! Powinieneś waść się cieszyć, iż skoro nie było ci dane zyskać takowego medalu na marsowym polu, możesz chociaż udawać, żeś brał udział w walce!

– Miłościwy Panie…

– Dosyć! – Lew nastroszył swe wąskie brwi i wbił w pułkownika wściekłe spojrzenie. Nie zauważył nawet, że celuje w mężczyznę wciąż okrwawionym ostrzem rapiera. – Znajdźże sobie waść nowego wierzchowca i nie przywódź przede mnie spraw nieistotnych! To nie polski sejmik, to bitwa, na Boga!

Nie poświęcając upokorzonemu oficerowi ani chwili dłużej, Gustaw Adolf odwrócił się od niego i skierował konia ku czołu swych sił, ponownie zajmując swoją pozycję, przekonany, że to jeszcze nie koniec trudu. Nie mylił się.

Katolicy atakowali jeszcze cztery razy – za każdym pancerne szeregi kirasjerów podjeżdżały pod linie szwedzkie na odległość kilkudziesięciu kroków i oddawały dwie salwy z pistoletów. Za każdym również dostawali nauczkę w postaci istnej nawały ognia i ołowiu, która zasypywała ich i zabijała niczym szalejąca zaraza. Gustaw Adolf raz po raz prowadził swe zastępy na wycofujących się nieprzyjaciół, zostawiając za sobą dziesiątki drgających ciał, które leżały niczym zżęte łany zboża w szybko rosnących kałużach krwi. Umierali wszyscy – protestanci i katolicy. Śmierć przychodziła po nich jednakowo, nie bacząc na wyznawaną religię czy pochodzenie.

Wywodzący się z mieszczaństwa najemnicy ginęli ramię w ramię ze szlachtą, a oficerowie padali na trupy szeregowych żołnierzy. Przy żadnym ze zgonów nie odzywały się fanfary niebiańskie – wydawało się, że Boga i jego zastępów nie interesuje przebieg toczonej w Jego imieniu walki. Jedynym dźwiękami niosącymi się nad pobojowiskiem były huk wystrzałów, odgłosy kling zgrzytających po pancerzach oraz przedśmiertne wrzaski rannych ludzi i zwierząt. Przeganiany podmuchami wiatru tuman dymu i kurzu to gęstniał, to rzedniał, odsłaniając co chwila dantejskie sceny rozgrywające się na jęczącej pod ciężarem dziesiątek tysięcy ciał równinie.

Spływająca strumieniami krew zamieniała wysuszoną ziemię w sięgające kostek, grząskie, cuchnące odchodami i uryną błoto, w które padali martwi oraz ranni. Wzbijany pod kopytami koni, szlam rozpryskiwał się na wszystkie strony, oślepiając jeźdźców oraz wierzchowce i potęgując zamieszanie. Bezładne kolumny pędziły to w jedną, to w drugą stronę, wpadając zarówno na nieprzyjaciół jak i sojuszników – w tym ostatnim przypadku, zanim zorientowano się w pomyłce dochodziło nawet do bratobójczych pojedynków. Przyglądające się szalejącej w dole rzezi, słońce wędrowało coraz wyżej i wyżej, pozostając zupełnie obojętnym na wszelkie ludzkie namiętności i emocje, od których powietrze nad Breitenfeld było aż ciężkie. Dochodziła godzina piąta popołudniu.

Podczas gdy Lew powalał kolejne ofiary na prawym skrzydle, feldmarszałek Horn robił co mógł, aby nie ulec liczebniejszym siłom pod dowództwem hrabiego Tilly. Jego muszkieterzy wyciskali z siebie siódme poty, dokładając wszelkich starań do jak najszybszego przeładowywania strzelb, nie chcąc nawet na sekundę przerywać wymiany ognia, w której siły szwedzkie zaczynały brać górę – pomimo przewagi w ludziach, katolicy chwiali się i padali pod siłą salvé, która żłobiła w tercjach głębokie bruzdy pełne wrzeszczących i krwawiących ciał.

Horn wysłał gońca do króla, chcąc poinformować go o położeniu, w którym się znalazł, jednak – o czym feldmarszałek nie miał pojęcia – kurier poległ, trafiony w zamieszaniu zabłąkaną kulą, przez co wiadomość nie dotarła na miejsce. Przez dwie godziny głównodowodzący lewego skrzydła czekał niecierpliwie na posiłki, przypatrując się jak jego szeregi topnieją powoli pod przytłaczającą masą cesarskiej piechoty. W końcu, ryzykując gniew monarchy, zdecydował się pchnąć kolejnego posłańca, któremu udało się dotrzeć do Gustawa Adolfa, wracającego właśnie ze swego piątego wypadu przeciw kawalerii Pappenheima.

Gdy tylko król dostrzegł nadciągającego jeźdźca, z twarzy zniknęła mu cała radość, która malowała się na jego obliczu od czasu pierwszego ataku, którym dowodził. Poprzedni goniec przyniósł wiadomość o śmierci Teuffela, czegóż powinien spodziewać się tym razem? Przybierając kamienną minę, monarcha zakręcił koniem i ruszył naprzeciw kurierowi, spotykając się z nim w połowie drogi.

– Mów! – Szorstki ton z jakim wypowiedziane zostało to słowo zaskoczył nawet samego Gustawa Adolfa. – Nie mam zbyt wiele czasu do stracenia!

– Jak sobie życzysz, Wasza Królewska Mość. – Żołnierz skłonił się nisko. – Feldmarszałek Horn prosi o wsparcie… Saksoni uciekli, zostawiając lewą flankę odsłoniętą… Hrabia Tilly ruszył z całą piechotą.

– Helvete!  – Zaciśnięta pięść króla uderzyła mocno w łęk siodła. Pomimo eksplozji bólu, która wykwitła natychmiast w stłuczonych palcach, monarsze nie zadrgał ani jeden mięsień. – Wiedziałem, że temu psu, elektorowi nie wolno ufać! Kto raz zdradził swego suwerena, nie zawaha się uczynić tego ponownie!

Zaciśnięte zęby władcy Szwecji zgrzytały o siebie niczym kamienie młyńskie, grożąc połamaniem. Wydawało się, iż lada moment pulsujące na czerwonej z gniewu twarzy Gustawa Adolfa żyłki pękną, a sam Lew padnie trupem, zdławiony cholerą. Po chwili jednak udało mu się nieco opanować. Nie chcąc ryzykować próbą wydobycia z siebie głosu skinął tylko głową i natychmiast skierował konia w stronę Bannera. Gdy dotarł na miejsce, nie tracił czasu na zbędne w swej opinii wyjaśnienia.

– Generale! Przejmujesz komendę nad pierwszymi liniami. Zastąpię cię na tyłach.

Zdumiony, ale jednocześnie uszczęśliwiony decyzją króla, mężczyzna sięgnął dłonią ku czołu i zdjął z głowy podarowany mu przez monarchę kapelusz.

– Oczywiście, Wasza Miłość!

Nie czekając, jakby bojąc się, iż władca zmieni nagle zdanie, spiął konia i pognał co tchu w kierunku pozycji, którą zajmował na początku bitwy. Wkrótce też poczęli stamtąd napływać Finowie, odesłani przez Bannera na tyły, gdzie już czekały na nich cztery lekkie kompanie z zachodniej Gotlandii i po osiem regimentów ciężkozbrojnych kawalerzystów ze wschodniej Gotlandii oraz Smalandii. Stanąwszy na czele tych liczących prawie półtora tysiąca ludzi sił, Gustaw Adolf z niecierpliwością wyglądał kolejnego, siódmego już tego dnia ataku katolików. Zaledwie Banner zdążył ustawić swoich żołnierz w utworzonej przez wycofujących się Hakkapeliitta luce, a już w uszy monarchy uderzył tętent pędzących koni. Odczekawszy do momentu, w którym padły pierwsze strzały, Lew Północy zwołał wokół siebie pozostawionych pod swoją komendą pułkowników.

– Panowie, nadszedł czas, aby zakończyć tę zabawę, która chociaż niezwykle przyjemna, trwa już o wiele za długo! – Monarcha musiał niemalże krzyczeć, bowiem rozlegający się z przodu zgiełk bitewny przybierał z każdą sekundą na sile. – Tam – wskazał dłonią w kierunku wschodniej flanki szwedzkiej, skąd dochodziło najwięcej huków i wrzasków – walczą i umierają nasi towarzysze. Potrzebują pomocy, której nie możemy dłużej im odmawiać! Przygotujcie ludzi. Pora przekonać się czy Pappenheim naprawdę ma Boga po swojej stronie![1]

Oficerowie wyprężyli się służbiście i skłoniwszy głowy, popędzili ku swoim oddziałom, aby przygotować je do wymarszu. Tymczasem Gustaw Adolf przywołał gestem jednookiego pułkownika. Milcząca figura oderwała się od grupki Finów i podprowadziła konia do czekającego króla.

– Hakkaa päälle, eversti! – Władca Szwecji zacisnął dłoń na rękojeści rapiera tak mocno, że wydawało się, iż jego pobielałe kłykcie lada moment przebiją skórę. – Nie ma litości dla wrogów wiary!

– Hakkaa päälle, Jalopeura!

Zachrypnięty, jakby nieprzywykły do bycia używanym, głos Fina przypominał warczenie wściekłego psa spuszczonego właśnie przez swego pana z łańcucha. Jego dźwięk nie wróżył niczego dobrego cesarskim żołnierzom. Zadowolony, Gustaw Adolf popędził konia do przodu, gdzie ustawiały się już poszczególne szwadrony odwodów. Wiedział, że to co ma właśnie zamiar zrobić może okazać się fatalną w skutkach decyzją, jednak myśl o Hornie walczącym samotnie przeciwko prawie dwudziestu tysiącom nieprzyjaciół burzyła w nim krew. Nie było innego wyjścia – jeźdźcy Pappenheima musieli zostać rozpędzeni, aby można było ruszyć z pomocą feldmarszałkowi. W przeciwnym wypadku, siły szwedzkie mogły wkrótce znaleźć się pomiędzy młotem a kowadłem przyciskane z jednej strony przez kirasjerów, a z drugiej przez tercje piechoty.

Chociaż pozbawianie prawego skrzydła odwodów było niezwykle ryzykowne – gdyby cesarscy rozgromili Adelsfanę, już nic nie stanęłoby im na drodze do zajścia od tyłu oddziałów generała Brahe i cała armia stanęłaby na krawędzi zagłady – Lew postanowił podjąć wyzwanie, pokładając wiarę w Bogu i swoich zwycięskich jak do tej pory żołnierzach, którzy jeszcze nigdy w trakcie trwania tej kampanii go nie zawiedli. Podniósł wysoko ostrze rapiera i przetoczył roziskrzonym wzrokiem po twarzach jeźdźców – wszyscy wpatrywali się w niego jak w jakiegoś Proroka, gotowi spijać każde słowo, które opuści jego usta.

– Dość czekania! – Monarcha zatoczył klingą niewielkie kółko nad głową. – Za mną!

Dając przykład podwładnym, jako pierwszy wyskoczył do przodu, a za nim pociągnęli Finowie. Sekundę później całe pozostawione w odwodach prawego skrzydła siły były już w ruchu, rozwijając stopniowo prędkość, aż do momentu, w którym końskie kopyta niemalże nie dotykały ziemi. W pełnym galopie, jeźdźcy odbili nieco na zachód podążając za charakterystyczną sylwetką królewskiego rumaka, po czym zatoczywszy szeroki łuk uderzyli w lewą flankę kawalerii katolików z łoskotem przypominającym schodzącą lawinę. Równocześnie, kirasjerów atakowała również Adelsfana – cesarscy znaleźli się w kleszczach i zmuszeni zostali do rozpaczliwej walki o życie.

Zgodnie z wydanymi przez Gustawa Adolfa rozkazami, Hakkapeliitta robiła co mogła by uśmiercić jak największą ilość nieprzyjaciół – Finowie rzucali się w największą gęstwę jeźdźców i koni niczym wataha wygłodniałych wilków, która dostrzegła samotnego łosia pośrodku spowitego śnieżną pierzyną lasu. Ich szable przecinały ze świstem powietrze i dziesiątkowały katolików, posyłając w powietrze fontanny krwi oraz jęki rannych. Pokryci szkarłatem, wykrzywieni w wyrazie zaciętości i nienawiści, przypominali hordy demonów żerujących na potępionych duszach, wzbudzając swym wyglądem postrach pośród wziętych w dwa ognie kirasjerów.

Również i Szwedzi, gdy spostrzegli brawurowy manewr króla, z nową werwą zaczęli naciskać na cofające się przed nimi szeregi cesarskich, folgując swej żądzy zabijania. Odkąd w roku tysiąc sześćset trzydziestym Gustaw Adolf ustanowił szereg praw mających na celu ograniczenie zniszczeń czynionych w czasie wojny, jego żołnierze zmuszeni byli tłumić w sobie chęć grabienia i mordowania, która z czasem zaczęła w nich narastać. Gdy w końcu zaczęły kończyć się otrzymane od Francuzów pieniądze na utrzymanie wojsk, monarcha przestał egzekwować kary za łamanie swojego dekretu, pozwalając podwładnym na nieco większą swobodę.

To właśnie wtedy zrodziła się nieprzychylna reputacja, która poprzedzała maszerującą przez Rzeszę armię szwedzką – aby zdobyć zapasy jedzenia i paszę dla koni, żołnierze rabowali wsie i napadali na ludność cywilną bez cienia wyrzutów sumienia, święcie wierząc w słuszność takiego postępowania – byli w końcu wojownikami walczącymi po stronie jedynej prawdziwej wiary chrześcijańskiej i niczym dawni krzyżowcy wyzwalający Ziemię Świętą, przetaczali się przez tereny cierpiące pod panowaniem Habsburgów, niosąc ze sobą pochodnię wolności, od której płonęły osady i miasta. Ich zachłanność, przechodząca niekiedy w okrucieństwo, przeszła niejako do legend, przez długie jeszcze lata mających przewijać się wśród mieszkańców Cesarstwa. Nawet małe dzieci straszono nadejściem Szwedów śpiewając im na dobranoc : „Bet Kindchen, bet, morgen kommt der Schwed”.

Owiani grozą, uskrzydleni obecnością swego króla i całkowicie przekonani o swej niezwyciężalności w bitwie, żołnierze Gustawa Adolfa stanowili sobą iście przerażający obraz, przed którym nawet zakuci w stalowe zbroje kirasjerzy drżeli niczym listowie targane podmuchami wiatru. Choć stosunek sił był niemalże wyrównany, z lekką przewagą po stronie Szwedów, postronny obserwator jednoznacznie wskazałby, iż inicjatywa bitwy leży zdecydowanie po stronie luteranów.

Wojska Lwa Północy, wśród których władca znajdował się własną osobą, bez strachu w sercach wdzierały się mniejszymi lub większymi grupkami pomiędzy linie cesarskich i tam rozdawały na wszystkie strony ciosy i sztychy. Niekiedy rozlegały się również pojedyncze wystrzały z pistoletów, jednak wkrótce całkowicie umilkły – w bitewnej gorączce nikt nie miał czasu ani miejsca na przeładowanie broni, przez co ciężar walki spadł na szable i rapiery.

Działało to zdecydowanie na korzyść Szwedów – nastawieni na karakol, uzbrojeni jedynie w krótkie kordy, katolicy nie byli odpowiednio wyszkoleni, aby dawać skuteczny odpór znakomicie władającym wszelkiego rodzaju orężem siecznym przeciwnikom. Wojny z Rzeczpospolitą wypracowały w armii Gustawa Adolfa biegłość fechtunku – polscy żołdacy i szlachcice słynęli na całą Europę jako niezrównani w owej sztuce. Pozwalało to teraz szwedzkim siłom na przechylanie szali zwycięstwa na swoją stronę.

Niemalże dwanaście tysięcy koni i ludzi przemieszało się ze sobą, tworząc jeden olbrzymi organizm kierowany nienawiścią przeciwko samemu sobie. Niczym owładnięte gangreną członki, całe kompanie były wycinane w pień, tylko po to, aby zostać zastąpionymi przez nowe, które również niknęły wkrótce pod uderzeniami stali. Jeźdźcy taranowali się nawzajem, usiłując zrzucić przeciwników z siodeł, bądź też, złączeni w karykaturze braterskiego uścisku, stopniowo wyduszali z siebie życie. Niektórzy, gdy ciżba ciał stawała się tak gęsta, iż nie było już miejsca na zamachy rapierem, upuszczali bezużyteczny oręż, pozwalając mu zawisnąć na otaczającym nadgarstek rzemyku lub łańcuszku i dobywali noży, którymi dźgali swych przeciwników.

Zdarzały się również przypadki, kiedy to owładnięci szałem prawdziwego berserka, żołnierze rzucali się własnym ciałem na nieprzyjaciela i impetem uderzenia zwaliwszy go z siodła, kotłowali się z nim na tratowanej końskimi kopytami ziemi, cudem tylko unikając plątaniny zwierzęcych nóg grożącej straszliwą śmiercią.

 Nawet wierzchowce miały swój udział w walce, zwłaszcza te dosiadane przez Hakkapeliitta – specjalne szkolenie, któremu poddawali je Finowie sprawiało, iż  stanowiły one równie niebezpieczną broń co rapiery. Gryząc, kopiąc i taranując konie nieprzyjaciela, wprowadzały zamęt, pozwalając tym samym swoim jeźdźcom na szybkie eliminowanie przeciwników, którzy próbując opanować wierzgające rumaki nie mieli nawet czasu, aby unieść broń.

Pośrodku tego całego zamieszania, otoczony kwileniem zwierząt i wrzaskami ścierających się żołnierzy szalał Lew Północy, którego zaciekłość i beztroska wręcz odwaga wzbudzały grozę w sercach zarówno wrogów jak i jego poddanych – ci pierwsi drżeli przed ciosami królewskiego rapiera, drudzy natomiast trzęśli się jak osiki, doprowadzani na skraj rozpaczy przez nieustanne niebezpieczeństwo, które zewsząd czyhało na ich monarchę. Sam jednak Gustaw Adolf robił to, do czego popychała go jego żołnierska natura – walczył.

Fakt, iż nie był zwyczajnym rajtarem, a władcą całej Szwecji sprawiał, że w swym mężnym sercu odczuwał on jakiś wewnętrzny przymus, który nakazywał mu dawać z siebie znacznie więcej niż sam wymagał od zwykłych szeregowych czy nawet oficerów. Biorąc owe podszepty za głos samego Boga, który w ten sposób zapewnia go o słuszności jego sprawy, Lew Północy rzucał się pomiędzy linie katolików z rykiem, od którego gasła w nich wola walki, a strudzone ramiona odmawiały posłuszeństwa.

Towarzyszący mu Finowie podążali za nim krok w krok, upewniając się, że nikt i nic nie ośmieli się podnieść bluźnierczej ręki na Bożego Pomazańca – ich szable chroniły króla lepiej niż najwspanialszy nawet pancerz i pomimo, iż monarcha miał na sobie jedynie lekką skórę, na jego ciele nie pojawiło się nawet najmniejsze zadrapanie. Skąpany za to był od stóp do głów w krwi nieprzyjaciół, która tryskała z zadanych królewską ręką ran. Tam, gdzie pojawił się władca i jego świta, oddziały cesarskie padały niczym muchy i zalegały pole bitwy grubym dywanem szkarłatu i stali.

W miarę jak Gustaw Adolf posuwał się głębiej w szeregi katolików przyłączały się do niego coraz to nowe kompanie jazdy. Tymczasem Banner, którego kapelusz z pawim piórem podrygiwał szaleńczo w pierwszych liniach Adelsfany, napierał silno na czoło kirasjerskiej formacji chcąc połączyć się z oddziałami monarchy, co też w końcu mu się udało. Dowodzone przez generała prawe skrzydło dotarło do miejsca, w którym walczył gotlandzki regiment.

Równocześnie, maszerujący za przydzielonymi sobie oddziałami kawalerii muszkieterowie dotarli na miejsce potyczki i, skręciwszy na wschód zamknęli cesarskich z trzeciej strony. W zamieszaniu i obłokach kurzawy udało im się niezauważenie podkraść do katolików i wypalić w ich odsłoniętą flankę. Była to kropla, która przelała czarę goryczy.

Mając nieprzyjaciół przed sobą i po obu bokach, kirasjerzy ginęli całymi tuzinami, nie mając niekiedy nawet szans na stawianie oporu. Salwy z broni palnej uderzały w nich raz po raz niczym krople deszczu zacinające powierzchnię jeziora – tam, gdzie skupiał  się szwedzki ogień, jeźdźcy kłębili się i kołowali, zupełnie jak kręgi przecinające taflę wody.  Nie mieli jednak gdzie uciec – z prawej i z lewej czyhały już na nich nadstawione rapiery i szable, które bezlitośnie zagłębiały się w ich ciała. Panika poczęła ogarniać pancerne szeregi Pappenheima. Wkrótce, jeden po drugim, cesarscy kawalerzyści zawracali konie i rzucali się do ucieczki.

Nie był to jednak zorganizowany, pełen dyscypliny odwrót, którym salwowali się po poprzednich atakach – złamani pod ciężarem szwedzkiej jazdy i przypiekani ogniem muszkietowym, kirasjerzy wbijali pięty w boki wierzchowców, aby w pełnym galopie przedrzeć się przez gęstwę nieprzyjaciół w desperackiej próbie uratowania życia. Nie bacząc kogo tratują, katolicy upuszczali oręż i znikali w obłokach kurzu. Widząc oddalające się plecy przeciwników, Szwedzi wydali z siebie gromki okrzyk zwycięstwa i niczym stado drapieżników wyczuwających strach swojej ofiary, rzucili się w pogoń za rozproszoną armią Pappenheima, która nie stanowiła już dla nich żadnego zagrożenia.

Tak jak wcześniej Saksonii, teraz cesarscy, straciwszy całkowicie ducha uciekali w popłochu, mając tuż za sobą wciąż kąsających nieprzyjaciół, czekających tylko, aby posłać w zaświaty kolejnych z nich. Upojeni zwycięstwem i przelaną krwią, żołnierze Gustawa Adolfa ponownie przemieszali się z katolikami – część z nich popędzała konie tak zaciekle, iż trudno było stwierdzić kto jest ścigającym, a kto zwierzyną. Szable i rapiery dźgały bezlitośnie odsłonięte plecy kirasjerów, którzy próbowali się co prawda odcinać swym prześladowcom, jednak z mizernym skutkiem. Nic już nie mogło powstrzymać oddziałów Pappenheima przed rozproszeniem – nie było takiej siły, która sprawiłaby, iż uda się im ponownie uformować szyki i ruszyć do kolejnego ataku. Dla nich bitwa była skończona.

Pozwalając swoim poddanym na pościg, Gustaw Adolf, otoczony przez pułkowników dowodzących odwodami, które za sobą poprowadził, zwolnił nieco konia i rozejrzawszy się dookoła przetarł dłonią twarz, chcąc pozbyć się zalewającego mu oczy potu. Zapomniał jednak, iż obie ręce skąpane ma we krwi nieprzyjaciół, w wyniku czego na królewskim obliczu, tuż obok smug sadzy, pojawiły się szkarłatne plamy, w jakiś groteskowy sposób harmonizujące z ognistą czupryną monarchy. Nie przejmując się zupełnie czymś tak nieznaczącym jak swój wygląd, władca przeszedł w kłus, czekając, aż wiatr rozwieje nieco zalegający dookoła tuman. Gdy tylko tak się stało, szarpnął lejcami, zmuszając wierzchowca do skrętu w lewo. Zaskoczeni oficerowie natychmiast podążyli za jego przykładem.

– Zbierzcie ludzi, panowie! – Król smagnął rumaka płazem rapiera, zachęcając go do szybszego biegu. – Pappenheim nie będzie już nas niepokoił! Przyszedł czas na złożenie wizyty hrabiemu Tilly!

Pułkownicy czym prędzej rzucili się, aby wykonać polecenie, doskonale wiedząc, iż monarcha nie będzie czekał ani chwili i natychmiast ruszy w stronę lewego skrzydła szwedzkiego, gdzie feldmarszałek Horn dzielnie odpierał kolejne szturmy piechoty cesarskiej. Nie mylili się – mając za sobą jedynie swoich wiernych Finów, Gustaw Adolf popędził przed siebie. Dopiero po chwili ruszyły za nim również pułki z Gotlandii i Smalandii.

W miarę jak Lew zbliżał się do obsadzonych przez katolików dział saksońskich, huk wystrzałów artyleryjskich przybierał na sile, a dym gęstniał i stawał się coraz bardziej cuchnący. Zapewniał jednak oddziałom szwedzkim element zaskoczenia – gdy z prochowej mgły wynurzyli się pierwsi Hakkapeliitta, nikt nie zwrócił na nich uwagi. Dopiero kiedy czołowe szeregi wpadły pomiędzy kanonierów hrabiego Tilly i zaczęły szerzyć wśród nich śmierć i zniszczenie, przerażone wrzaski umierających zaalarmowały resztę sił katolickich. Było już jednak za późno – zza Finów wyskakiwały właśnie pozostawione w tyle oddziały szwedzkiej rajtarii i cięższej jazdy.

Zajęte wymianą ognia z wojskami Horna, cesarskie tercje nie były w stanie przyjść z pomocą swoim puszkarzom i niewielkiej ochronie, która została im przydzielona. Pośród szaleńczego wycia i świstu opadających ostrzy, artylerzyści zostali wycięci w pień. Nie minęło kilka minut, a po obsługach saskich armat zostały jednie wspomnienia w postaci zakrwawionych trupów porozrzucanych pomiędzy spiżowymi cielskami bombard. Ostrzał zalewający pozycje feldmarszałka ucichł, co wlało w serca jego ludzi nowe pokłady nadziei. Wprawne ucho monarchy wychwyciło zwiększoną odrobinę częstotliwość z jaką jego poddani oddawali kolejne salwy. Nadszedł czas, aby odwrócić losy tej potyczki.

Gdy ostatni z kanonierów padł już pod ciosami kawalerzystów, król zatrzymał rumaka i pospiesznie zeskoczył z siodła.

– Z koni i do armat! – Wypowiadane przez monarchę w pełnym biegu słowa przedzierały się nawet przez dochodzący od strony walczących wojsk zgiełk. – Dajmy tym działom posmakować tego, czego odmówili im tchórzliwi Saksonii!

Żołnierzom nie trzeba było dwa razy powtarzać rozkazów – wszystkie pułki zsiadły z wierzchowców i prowadząc je za uzdy ruszyły w kierunku milczących armat. W większości były to cięższe, dwunastofuntowe kolubryny, toteż aby je przesunąć należało zaprząc do nich nawet po sześć zwierząt. Przez dłuższą chwilę panował nieustanny ruch – ludzie sprawdzali wiązania na uprzężach, rozkopywali wzniesione przez katolików szańce i sypali nowe, tam, gdzie miały stanąć działa. Gdy wszystko było gotowe, świsnęły baty, a bojowe rumaki, zdegradowane na moment do rangi koni pociągowych wytężyły wszystkie siły, próbując poruszyć masywne lufy. Zaskrzypiały drewniane koła i artyleria ruszyła.

Nieświadomy nowego zagrożenia, hrabia Tilly zagrzewał swoich ludzi do walki, pokrzykując na nich zachęcająco, samemu starając się trzymać na tyłach, gdzie zachodziło najmniejsze ryzyko odniesienia rany. Nie chodziło o strach – szlachcic znał swoją wartość i wolał nie narażać Świętego Cesarstwa na utratę tak znamienitego wodza. Od walki byli zwykli żołnierze, a nie szlachetnie urodzeni panowie.

Nagła cisza, która zaległa nad stanowiskami saskiej artylerii nieco zbiła hrabiego z tropu, jednak nie uważał tego za sprawę najwyższej wagi, będąc święcie przekonanym, iż powody przerwy w ostrzale są prozaiczne. Dlatego też, gdy pierwsze kule zaryły w tylne szeregi cesarskiej piechoty, uderzając niebezpiecznie blisko pozycji, w której się znajdował, szlachcic poczuł jak krew odpływa mu z twarzy. Początkowo usiłował przekonać swój ogarnięty paniką umysł, iż był to pojedynczy wypadek, błąd w obliczeniach dokonanych przez puszkarzy, jednak kiedy grad pocisków przybierał na sile zniknęły wszelkie złudzenia.

Równie zaskoczeni jak ich dowódca, katoliccy piechurzy rzucili się do przodu, wrzeszcząc ze strachu i bólu, za wszelką cenę próbując uciec od zalewającej ich nawały ołowiu, lecz nie byli w stanie przedrzeć się przez gęsto ustawionych towarzyszy. Piki i muszkiety uderzały o ziemię, wypadając z odrętwiałych z przerażenia dłoni żołnierzy, którzy upadali na kolana i płacząc głośno wzywali imienia Boga. Jednocześnie, wyczuwając zmianę w rozłożeniu sił, szwedzcy strzelcy nie ustawali w swoich wysiłkach. Dla cesarskich nastał prawdziwy sądny dzień.

Umierali całymi dziesiątkami. Rozrywani na strzępy, dziurawieni i gruchotani pod ostrzałem sił Gustawa Adolfa, próbowali jeszcze odpowiadać śmiercią na śmierć, jednak z braku zapewnianej przez artylerię osłony poczęli się cofać. Początkowo był to równy i zdyscyplinowany manewr, raczej zajmowanie dogodniejszych pozycji niż odwrót, lecz z czasem poszczególne kompanie odłączały się od głównego trzonu armii i czmychały z pola bitwy z podkulonymi ogonami.

W końcu, gdy celny pocisk armatni uderzył w stojącą na tyłach grupkę pikinierów, posyłając na wszystkie strony odłamki roztrzaskanych drzewców, stało się coś, co zupełnie załamało ducha w katolikach – kilka wirujących drzazg ugodziło hrabiego Tilly. Fragmenty wbiły się w prawe udo i pierś głównodowodzącego, zrzucając go z konia na ziemię, gdzie mężczyzna zemdlał z powodu obfitego upływu krwi. Widząc swego wodza ciężko rannego, otaczający go pułkownicy porwali jego bezwładne ciało na jednego z biegających dookoła koni i co tchu pognali z nim w stronę majaczącego na wschodzie lesistego pagórka.

Nie była to najrozsądniejsza decyzja – żołnierze spostrzegli ich odwrót i, sądząc, że oto zostali pozostawieni sami na placu boju, rzucili się do panicznej ucieczki, ścigani wystrzałami ze szwedzkich muszkietów. Nie mogąc uwierzyć we własne szczęście, feldmarszałek Horn nie wysłał za oddalającymi się piechurami pogoni – jego właśni ludzie byli zbyt zmęczeni, by sprostać kolejnym trudom. Zasłużyli na odpoczynek.

***

Tej nocy nie było świętowania. Szwedzcy żołnierze, choć odnieśli kolejne wspaniałe zwycięstwo, nie oddawali się zwykłemu w podobnych sytuacjach pijaństwu – pito co prawda wino zdobyte na cesarskich taborach, jednak nie były to duże ilości. Na zroszonej krwią tysięcy poległych, stratowanej końskimi kopytami równinie Breitenfeld płonęły setki ogromnych ognisk ułożonych z połamanych pik i rozbitych wozów. Po całym obozie rozlegało się żałobne bicie spiżowych dzwonów, które znaleziono pośród porzuconych przez katolików dóbr.

W trwającej niemalże sześć godzin bitwie poległo dwa tysiące stu Szwedów, których pozostali przy życiu towarzysze grzebali w pospiesznie wykopanych grobach. Do pochówku trzech tysięcy Saksonów i prawie ośmiu tysięcy cesarskich zagoniono pojmanych w trakcie pościgu kirasjerów, oraz tych żołnierzy piechoty, którzy skapitulowali, zbyt zmęczeni, aby salwować się ucieczką.

W taborze hrabiego Tilly znajdowało się sześćdziesiąt wozów wypełnionych po brzegi amunicją i prochem, a dodatkowy łup w postaci dwudziestu trzech dział z nawiązką rekompensował poniesione przez Szwedów straty. Jedyną osobą, która wydawała się niezadowolona z przebiegu bitwy był Gustaw Adolf. Gdy tylko dowiedział się o ucieczce zarówno Pappenheima jak i hrabiego Tilly, Lew wpadł w prawdziwą furię. Miotał się i wrzeszczał na swoich oficerów, poddając w wątpliwość ich zaangażowanie w sprawę wiary luterańskiej. W końcu jednak uspokoił się nieco i, przeprosiwszy za swoje zachowanie zniknął w rozbitym dla niego przez Finów namiocie, gdzie począł układać plany najazdu na Bawarię. Wojna daleka jeszcze była od szczęśliwego dla monarchy zakończenia.

Przedpola Breitenfeld długo jeszcze płaciły za przedstawienie, którego były świadkami – szpecące oblicze równiny wyrwy pozostawione przez pociski artyleryjskie niechętnie zarastały roślinnością, a porozrzucane wszędzie części rynsztunku rdzewiały na słocie, przypominając nieustannie o krwawych wydarzeniach. Jedenaście lat później ponownie doszło w tej okolicy do starcia pomiędzy Szwedami i katolikami – wtedy również zwycięstwo przypadło luteranom, którzy szaleli z rozpaczy i żądzy zemsty za odebranie im ich umiłowanego wodza. Ale to już zupełnie inna historia.

Gloria pacem - Chwalmy pokój

Hakkaa päälle!  - Wyrżnąć wszystkich! (fiński)

Jalopeura  - Lew

Helvete! - Piekło! ( w Szwecji traktowane jako przekleństwo)

[1] "Pora przekonać się czy Pappenheim naprawdę ma Boga po swojej stronie!" - imię feldmarszałka "Gottfried" oznacza "Ten, który jest pod opieką Boską" (Gott - Bóg, fridu - obrona, opieka)

„Bet Kindchen, bet, morgen kommt der Schwed” - fragment kołysanki niemieckiej z czasów Wojny Trzydziestoletniej ("Módl się dzieciątko, módl, rankiem zjawią się Szwedzi"